Blockchain (Blokzincir) tabanlı akademik “Kimlik Doğrulama”, “Veri Güvenliği” ve “Birlikte Çalışabilirlik” – “Dijital Diploma” uygulama örneği

Blok zinciri; dijital kimlikler, tıbbi ve eğitim kayıtları, doğum ve evlilik sertifikaları, akademik belge ve sertifikalar, kimlik bilgileri ve dijital sözleşmeler dahil olmak üzere neredeyse tüm dijital varlıkların dijital işlemlerini kaydetmek ve saklamak için paylaşılan, merkezi olmayan ve güvenli bir defter (cüzdan – “ledger”) teknolojisidir. Blok zinciri ile teknolojinin hem örgün hem de yaygın öğrenme ortamlarında kimlik doğrulama ve sertifikasyonu kapsayacak şekilde kullanılmasına ait örnekler bir süredir görülmeye başlamıştı.

Bir blok zinciri girişiminin parçası olarak öğrencilerine ait dijital kimlik bilgileri veren Amerikadaki ilk üniversitelerden biri olan Maryville üniversitesi “Blok Zinciri’nin Eğitimde Kullanımı” başlıklı yazısında konuyu kısaca şöyle özetliyor: “Blok zinciri en yaygın olarak Bitcoin gibi kripto para birimleriyle ilişkilendirilir. Bir blok zincirine girilen veriler, kronolojik sırayla birbirine bağlanan bloklarda saklanır, bu da verilerin kökenini izlemeyi ve gerçekliğini doğrulamayı nispeten kolaylaştırır. Bu özellikler, merkezi olmayan yapısına ek olarak, teknolojinin başta finans sektörü olmak üzere çeşitli sektörlerde benimsenmesine yol açmıştır. International Data Corporation’a (IDC) göre, tüm sektörlerde blok zinciri teknolojisine yönelik dünya çapındaki harcamaların 2020’de 4 milyar dolardan fazla iken 2023’e kadar 14 milyar doların üzerine çıkacağı tahmin edildiği belirtilmişti.

Blok zincirinin yeni yeni iz bırakmaya başladığı sektörlerden biri de eğitim. Blok zincirinin eğitimde kullanımı henüz emekleme aşamasında ve bu teknolojiyi benimseyen kurum sayısı çok az. Araştırma şirketi Gartner tarafından 2019 yılında yapılan bir anket, yükseköğretim kurumlarının yalnızca %2’sinin blok zinciri kullandığını, %18’inin ise önümüzdeki iki yıl içinde bunu yapmayı planladığını ortaya koydu.

Şu anda blok zincirini kullanmaya başlayan kurumlar bu teknolojiyi öncelikle akademik kayıtları ve kimlik bilgilerini saklamak ve paylaşmak için kullanıyor. Ancak araştırmacılar, blok zinciri teknolojisinin eğitimde özellikle belirli alanlarda devrim yaratabileceğine inanıyor: yaşam boyu öğrenme fırsatlarını artırmak, akıllı sözleşmeler yoluyla eğitimciler için daha fazla verimlilik yaratmak ve diğer faydaların yanı sıra öğrencilere akademik kayıtlarının sahipliğini sunmak. Olasılıklar umut verici olsa da veri güvenliği, ölçeklenebilirlik ve maliyet gibi konular, blok zincirinin eğitim sektöründe yaygın olarak benimsenmesinin önündeki zorlukları oluşturmaya devam ediyor şimdilik.

UNESCO’nun “Eğitim ve Blokzincir” başlıklı raporunda ise eğitim sektöründe blok zinciri teknolojisinin uygulanabileceği başka alanlar da olduğu belirtilmiş. “Bunlar arasında fikri mülkiyet haklarının noter tasdiki; eğitim finansmanı; performansa dayalı ödeme ve mikro kredi; öğrenim ücretlerinin ve burs hibelerinin ödenmesi; gizli öğrenci bilgileri; eğitim ekosistemleri içinde öğrenci kimliğinin yönetimi; merkezi olmayan bir eğitim ağının (Web) oluşturulması ve öğrenme odaklı merkezi olmayan uygulamaların daha da geliştirilmesi” söylenebilir.

AMA YİNE DE süreci kaçırmamak ve örnek oluşturabilmek adına yapılabilecekler var. Mesela; okullarımızda öğrencilerimize verdiğimiz diploma ve not durum belgesini (transkript) blok zinciri teknolojiyle öğrencilerimizin dijital kimliklerine veya “defterlerine” (ledger) tanımlayabiliriz. Buna ek olarak; dönem içinde öğrencilerimizin aldıkları başarı, teşekkür, katılım vb belgeleri hatta proje portfolyolarını da bu teknoloji ile dijital kimliklerine tanımlayabiliriz. Teknik olarak zor da olmayan bu uygulamada sonraki aşamalarda ortaya çıkabilecek eksiklikler “akıllı sözleşmeler”deki (smart contracts) parametrelerin değiştirilmesi ile da rahatlıkla güncellenebilir diye düşünüyorum.

Kullandığım örneği devam ettirmek açısından; Marryville Üniversitesi (ABD) mezunlarına “dijital diploma” seçeneğini şöyle sunuyor:

“Mezun olduğunuzda, posta yoluyla gönderilen fiziksel diplomaya ek olarak diplomanızın dijital bir versiyonunu almayı seçebilirsiniz. Dijital diploma bir e-posta eki olarak gönderilir ve mobil cihaz(lar)ınızdaki bir mobil cüzdan uygulamasına eklenir. Diplomanızı hem korumak hem de doğrulamak için kullanılan blockchain teknolojisi kullanılarak kodlanır ve onaylanabilir. Dijital diploma için ek bir ücret alınmamaktadır.”

Kullandıkları uygulama (app): Blockcerts Wallet. Süreçle ilgili tüm soru ve cevaplara bu linkten ulaşılabilir.

Ülkemizde de bu teknolojiyle diploma seçenekleri sunan üniversitelerimiz mevcut. Bahçeşehir Üniversitesi (BAU) Dr. Öğr. Üyesi Bora Erdamar “Blockchain Türkiye” web sitesinin yayınladığı yazısında kısaca blok zinciri teknolojisinin diplomaların verilmesinde nasıl kullanılacağı anlatılıyor: Bu teknoloji ile diplomalar güvenli ve şeffaf bir şekilde saklanabiliyor, böylece sahte diplomaların önüne geçiliyor. Ayrıca, öğrencilerin diplomalarını dünyanın her yerinden doğrulayabilmeleri sağlanıyor. Blockchain’in merkezi olmayan yapısı, eğitim kurumları arasında veri alışverişini kolaylaştırıyor ve öğrencilerin akademik geçmişlerini güvence altına alıyor.”

Sonuç

Uzun ve ayrıntılı incelenmesi gereken ancak kullanım alanı olan bir konu bu. Okullarda çalışan öğretmenlerimizin MEB atamaları yapılırken her seferinde diploma orijinalinin ve formasyon belgesinin sunulmak zorunda kalınması, hemen her türlü verimizin E-Devlet üzerinde kaydı bulunurken bunun fiziksel yapılmasının gerekliliği bu teknolojinin varlığı ile sorgulanabilir diye düşünüyorum. Öğrencilerimizin eğitim ve öğretim süreçlerinde aldıkları belgelerin (teşekkür, takdir, sertifika, başarı, katılım, ödül vb ) ve hatta projelerinden oluşan portfolyolarının blok zincir sisteminde bulunması; teknolojinin yapısı gereği öğrencinin yaşamı boyunca ihtiyaç duyduğunda istediği belgesini istediği kişi veya kurumla rahatlıkla ve güvenle paylaşabiliyor olması ilgili kurumların değerlendirmesi gereken bir konu. Aslında teknolojik altyapısı da hazır. İhtiyaç olan şey: vizyoner bakış açısı!

Kaynakça

• "How Blockchain Is Used in Education", https://online.maryville.edu/blog/blockchain-in-education/, 07.2024

• "About Digital Diplomas", https://www.maryville.edu/digitaldiploma, 07.2024

• "UNESCO - Education and Blockchain", https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000384003, 07.2024

• "Diplomalar artık Blockchain’le verilecek", https://bctr.org/diplomalar-artik-blockchainle-verilecek-4028/, 07.2024

• Kim, Seong-Kyu. 2022. "Blockchain Smart Contract to Prevent Forgery of Degree Certificates: Artificial Intelligence Consensus Algorithm" Electronics 11, no. 14: 2112. https://doi.org/10.3390/electronics11142112

• "Bu Teknoloji Sahteciliği Engelleyecek", https://www.cybermagonline.com/bu-teknoloji-sahteciligi-engelleyecek, 07.2024