MIT Media Lab TIME Andrew R. Chow Nataliya Kosmyna, Ph.D
Önceden bir yazımda belirtmiştim:
Görmemişin yapay zekası olmuş, tutmuş her yerde kullanmış” olmamalı! 😎
Görüşümü destekleyen yeni bir çalışma ile karşılaştım: MIT üniversitesi “Your Brain on ChatGPT: Accumulation of Cognitive Debt when Using an AI Assistant for Essay Writing Task” isimli kapsamlı çalışmayı, Time dergisinden Andrew R. Chow alıntılayarak dikkat çekici bir başlıkla (“ChatGPT Eleştirel Düşünme Becerilerini Aşındırıyor Olabilir”) yayınlamış. Yapay Zeka ile ilgilenenlerin özellikle eğitimcilerin Nataliya Kosmyna tarafından düzenlenen kapsamlı versiyonunu sindire sindire okumalarını naçizane öneririm.
Araştırma özeti diyor ki kısaca; Yapay Zeka, aktif öğrenmeyi ve bilişsel katılımı destekliyorsa güçlü bir eğitim yardımcısı olabilir, ancak düzenlenmemiş veya aşırı kullanım, özellikle gelişmekte olan beyinlerde eleştirel düşünme ve yaratıcılığı aşındırma riski taşır.
Çalışmada yaşları 18 ile 39 arasında değişen 54 katılımcı üç gruba ayrıldı:
1- Deneme (Essay) yazmak için ChatGPT kullananlar
2- Google Arama kullananlar
3- Herhangi bir yardım almadan yazanlar
Çalışmada aşağıdaki sorulara yanıt bulunmaya çalışıldı:
- Katılımcılar, LLM’leri, arama motorunu ve adresini kullanırken önemli ölçüde farklı makaleler yazıyorlar mı?
- Katılımcıların beyin aktiviteleri LLM’leri, arama motorunu veya sadece beyinlerini kullanırken nasıl farklılık gösterir?
- LLM kullanımı katılımcıların hafızasını nasıl etkiliyor?
- LLM kullanımı makalelerin sahipliğini etkiliyor mu?
EEG (Elektroensefalografi) kayıtları, ChatGPT kullananların beyin etkinliğinin en düşük seviyede olduğunu ve sinirsel, dilsel ile davranışsal alanlarda zayıf performans sergilediklerini ortaya koydu. Zamanla ChatGPT kullanıcıları daha da tembelleşti ve genellikle özgün düşünce yerine kopyala-yapıştır yöntemine başvurdular. Denemeleri İngilizce öğretmenleri tarafından “ruhsuz” olarak tanımlandı, yaratıcılıktan ve kişisel sahiplenmeden yoksundu.
Yapay zeka olmadan denemeler yazan grup, aktif katılım ve merakı gösteren yaratıcılık, hafıza ve semantik işleme ile ilgili en yüksek nöral bağlantıyı gösterdi. Google arama yapan grup da nisbeten yüksek beyin aktivitesi ve memnuniyeti gösterdi. Bu da bilgi aramanın beyni yapay zeka tarafından oluşturulan içeriğe güvenmekten daha fazla aktif olarak meşgul ettiğini düşündürebilir.
Yapay zeka yardımı olmadan bir makaleyi yeniden yazmaları istendiğinde, ChatGPT grubu zayıf hafıza tutma ve daha zayıf beyin aktivitesi gösterdi, bu da sığ öğrenmeyi ima etti. Bu arada, başlangıçta yapay zeka olmadan yazan ancak daha sonra ChatGPT kullanan grup, beyin bağlantısında artış gösterdi; bu da yapay zekanın bir kısayol yerine destekleyici bir araç olarak kullanıldığında öğrenmeyi geliştirebileceği belirtilebilir.
Öğrenme Süreçleri ve Yapay Zeka Destekli Eğitim Üzerine Analiz
ChatGPT gibi Büyük Dil Modelleri (LLM’ler) eğitimde popüler hale geliyor ve öğrencilerin materyali daha iyi anlamalarına yardımcı olan kişiselleştirilmiş, etkileşimli öğrenme deneyimleri sunabiliyor. Araştırmalar, öğrenciler LLM’leri ek olarak kullandıklarında – örneğin açıklama veya geri bildirim almak için – anlama ve eleştirel düşünmeyi geliştirebildiklerini göstermektedir. Bununla birlikte, kodlama veya kompozisyon yazma gibi derin problem çözme veya yaratıcılık gerektiren görevler için LLM’lere aşırı güvenmek, daha zayıf öğrenme sonuçlarına ve daha düşük notlara yol açabilir. En iyi yaklaşım, öğrencilerin materyalle aktif bir şekilde ilgilenirken YZ araçlarını düşüncelerini değiştirmek için değil, desteklemek için kullandıkları LLM’lerin dengeli veya karma kullanımı gibi görünmektedir. Bu denge, beyin katılımını, yaratıcılığı ve hafızada tutmayı sürdürmeye yardımcı olur ve YZ’yi öğrenmede bir kısayoldan ziyade yardımcı bir yardımcı haline getirir.
LLM Kullanımı Sırasında Bilişsel Yük
İnsanlar ChatGPT gibi büyük dil modellerini (LLM’ler) kullandıklarında, harcadıkları zihinsel çaba veya bilişsel yük, YZ ile nasıl etkileşime girdiklerine bağlı olarak büyük ölçüde değişebilir. Kullanıcılar, aktif olarak düşünmeden veya kendilerini meşgul etmeden cevaplar üretmek veya görevleri tamamlamak için YZ’ye çok fazla güvenirlerse, beyin aktiviteleri ve öğrenme derinlikleri azalır. Bu da beynin daha az çalışması, hafıza ve eleştirel düşünme gelişiminin zayıflaması anlamına gelir. Öte yandan, kullanıcılar LLM’leri fikirleri keşfetmek, sorular sormak veya kendi düşüncelerini geliştirmek için araçlar olarak kullandıklarında, bilişsel yük daha dengelidir ve daha iyi öğrenmeyi ve beyin katılımını destekler. Esasen, LLM’lerin etkili kullanımı, bilişsel aşırı veya yetersiz yüklenmeyi önlemek ve anlamlı öğrenmeyi teşvik etmek için YZ tarafından oluşturulan içeriğin pasif kabulünden ziyade aktif zihinsel katılım gerektirir.
Bu güzel çalışma, ChatGPT gibi yapay zeka araçlarına pasif bir şekilde güvenmenin etkili öğrenme ve beyin gelişimi için gerekli olan eleştirel düşünme, yaratıcılık ve derin bilişsel katılımı azaltabileceğini açıkça vurguluyor. Özellikle beyinleri gelişmekte olan genç öğrenciler için fikir üretmek veya ödevleri tamamlamak amacıyla Yapay zekaya aşırı bağımlılık, yüzeysel öğrenmeye ve daha zayıf hafıza konsolidasyonuna (hafızayı kısa süreli depolamadan uzun süreli depolamaya taşımanın nörolojik süreci) yol açabilir.
Çalışma Sonuçlarının Özeti
- ChatGPT gibi yapay zeka araçlarının kullanılması öğrencilerin beyin katılımını ve eleştirel düşünmeyi azaltabilir. Öğrenciler kompozisyon yazmak için yapay zekaya çok fazla güvendiklerinde, beyinleri yaratıcılık ve derin düşünme ile ilgili daha az aktivite gösterir.
- YZ kullanan öğrenciler daha fazla kopyalama ve yapıştırma eğilimindedir, bu da sığ öğrenmeye yol açar. Bu, materyali kendi başlarına yazanlar kadar iyi hatırlamadıkları veya anlamadıkları anlamına gelir.
- Bilgi aramak (Google’ı kullanmak gibi), yalnızca yanıtlar üretmek için yapay zeka kullanmaktan daha aktif düşünmeyi teşvik eder. Bu, öğrencilerin meraklı ve ilgili kalmalarına yardımcı olur.
- Yapay zeka bir kısayol olarak değil, bir destek aracı olarak kullanılırsa faydalı olabilir. Öğrenciler önce kendi başlarına düşündüklerinde ve daha sonra çalışmalarını geliştirmek için yapay zekayı kullandıklarında, beyin aktiviteleri ve öğrenmeleri gelişir.
- Öğretmenler ve okullar, öğrencilere YZ’yi sorumlu bir şekilde nasıl kullanacakları konusunda rehberlik etmelidir. Bu, onlara eleştirel düşünme becerilerini kaybetmeden öğrenmeyi artırmak için YZ araçlarını nasıl kullanacaklarını öğretmeyi içerir.
- Daha fazla araştırmaya ihtiyaç var, ancak ilk bulgular YZ’nin eğitime düşünceli bir şekilde entegre edilmesi gerektiğini gösteriyor. Amaç, öğrencilerin sadece görevleri hızlı bir şekilde bitirmelerine değil, derinlemesine ve yaratıcı bir şekilde öğrenmelerine yardımcı olmaktır.
Kısaca ideal bir YZ (Yapay Zeka) destekli ders içeriği için…
- YZ tarafından üretilen içerik pasif tüketim yerine aktif katılımı teşvik etmelidir.
- YZ’yi görevleri tamamlamak için bir kestirme yol olarak kullanmak yerine keşif, fikir geliştirme ve kişiselleştirilmiş geri bildirim için bir araç olarak kullanılmalıdır.
- Öğrencilerin bilgiyi kendilerinin analiz etmesini, değerlendirmesini ve sentezlemesini sağlayarak eleştirel düşünme teşvik edilmelidir.
- YZ’yi geleneksel kullanılmakta olan öğrenme süreçlerini tamamlayacak, yaratıcılığı ve daha derin bellek entegrasyonunu teşvik edecek şekilde entegre edilmelidir.
- Bilişsel gelişimi desteklemek için YZ araçlarının sorumlu ve etkili kullanımı konusunda içerik geliştiricilere ve öğretmenlere eğitim verilmelidir.
- İçerikler ve uygulamalar beynin öğrenme mekanizmalarının farkında olarak tasarlanmalı ve YZ’nin öğrenme için gereken zihinsel çabanın yerini almak yerine yardımcı olması sağlanmalıdır.
NOT: Araştırmanın “Kaynakça” (References) bölümünün de ayrıca incelenmesinin yararlı olabileceğini düşünüyorum.
Kaynaklar
“Your Brain on ChatGPT: Accumulation of Cognitive Debt when Using an AI Assistant for Essay Writing Task“, Nataliya Kosmyna ve ekibi, 2025
